دو بار پیشنهاد انتقال پایتخت از تیسفون به استخر (شیراز)، ولی ...

بقایای طاق کسری

درپی افتادن «حیره» به دست اعراب مسلمان در ماه می 633 میلادی و سپس محاصره شهر انبار در جولای همان سال که هر دو منطقه در قلمرو ایران بودند (واقع در غرب تیسفون ـ پایتخت وقت) و انتظار حملات بیشتری از جانب عرب، بزرگان کشور 28 جولای به یزدگرد سوم شاه وقت متذکر شدند که ممکن است ابوبکر (خلیفه وقت) حملات نظامی وسیعتری را تدارک ببیند و پیشنهاد کردند که بهتر است ضمن دفاع در غرب فرات، پایتخت نیز به استخر (شیراز) منتقل شود زیرا که عبور نیروی عرب از کوههای میان راه دشوار خواهد بود. قبلا در جنوب غربی فرات چهار نبرد محدود میان نیروهای دو طرف روی داده بود. یزدگرد چون خطر حمله به تیسفون را بعید می دانست با بی اعتنایی تمام پیشنهادرا رد کرد ولی برای بسیج نیرو و آماده شدن جهت دفاع در برابر حملات نظامی بزرگتر نیز اقدام نکرد. ابوبکر سال بعد (634 میلادی) درگذشت و عمر برجای او نشست و تصمیم به دنبال کردن جنگ با ایران گرفت. زد و خوردهای بعدی دو سال پس از درگذشت ابوبکر روی داد که قاطع ترین آنها نبرد قادسیه بود که در نوامبر 636 میلادی صورت گرفت، واحدهای نظامی ایران شکست خوردند، رستم فرخزدا از ژنرالهای ارشد ایران کشته شد و درفش كاویان ــ پرچم ارتش ــ به دست عرب افتاد.
    چهار روز پس از این شکست، بزرگان ایران در نشست خود در عمارت سلطنتی (طاق كسری) باردیگر پیشنهاد جولای 633 (انتقال فوری پایتخت از تیسفون ـ 36 کیلومتری جنوب شهر بغداد و هشت قرن پایتخت ایران ـ به شهر استخر)را به عنوان عملی ترین راه حل مطرح کردند. تا آن زمان این نخستین بار بود که پرچم کاویان تصرف شده بود. یزدگرد سوم، نخست پیشنهاد انتقال پایتخت را پذیرفت، ولی بعدا آن را رد كرد که مورخان قسطنطنیه (روم شرقی) شرح این وضعیت را به تفصیل نوشته و ردّ پیشنهاد را یک اشتباه یزدگرد سوم خوانده اند.
     اعراب، سال بعد (637 میلادی) تیسفون را مورد حمله قراردادند كه یزدگرد به منطقه حلوان نقل مكان كرد و چون در همین سال در جلولا (نزدیك حلوان) هم شكست خورد به سوی نهاوند عقب نشینی كرد كه بعدا در آنجا هم شكست خورد و به خراسان بزرگتر رفت تا در آنجا به مقاومت ادامه دهد كه در مرو ترور شد و نیروی نظامی که دولت چین در اختیار پسر او فیروز قرارداده بود تا کمک کند برجای پدر بنشیند تنها تا خجند و درّه زرافشان پیش آمد.