The Battle of the River Plateنبرد دریایی ریورپلات

"احساس من این بود که دشمن می تواند هرچه را که بخواهد انجام دهد. او هیچ نشانه ای از ضعف نشان نمی داد، سلاح های اصلی گراف اسپی با دقت شلیک می کردند، اکستر از نبرد خارج شده بود و تنها دو رزمناو کوچک بین او و مسیر کشتی رانی ریورپلات قرارداشتند." ناخدا پری فرمانده آکیلس

گراف اسپی در سال 1936

در روز دوم دسامبر 1939 نیروی دریایی سلطنتی در ناوگان اطلس جنوبی خود 4 فروند رزمناو داشت:

1-اچ.ام.اس آژاکس (HMS Ajax) به فرماندهی ناخدایکم وودهاوس که در فالکند پهلو گرفته بود.

2- اچ.ام.اس اکستر (HMS Exeter) به فرماندهی ناخدایکم بل که آن هم در فالکند بود.

3-اچ.ام.اس کامبرلند (HMS Cumberland) به فرماندهی ناخدایکم فالوفیلد.

4-اچ.ام.ان.زی.اس آکیلس (HMNZS Achilles) به فرماندهی ناخدایکم پری.

آژاکس

فرماندهی این ناوگان برعهده دریادار هاروود (Commodore Harwood) بود.

سرهنری هاروود(سمت چپ) پس از نبرد در خاک اروگوئه

هاروود می دانست که نبردناو آلمانی گراف اسپی (Graf Spee)در اقیانوس اطلس جنوبی پرسه می زند اما از 15 نوامبر به بعد اطلاعاتی از مکان حقیقی آن به دست او نرسیده بود. هاروود درباره گراف اسپی به دو نتیجه رسید:

1-گراف اسپی باید فریفته شود تا به کشتی های تجاری در مسیر آرژانتین/برزیل به بریتانیا حمله کند.

2-بیست و پنجمین سالگرد شکست آلمانها در نبرد فالکلند فرصت خوبی بود تا گراف اسپی دست به یک حمله انتقام جویانه بزند.

کشورهای آرژانتین، برزیل و اروگوئه سه کشوری بودند که در آمریکای جنوبی تأسیسات بندری خود را در اختیار کشتی رانی بین المللی گذاشته بودند. قوانین بین المللی به کشتی های نظامی اجازه می دادند که هر سه ماه یکبار به بنادر کشورهای بی طرف وارد شوند. به هر روی، هاروود در هر یک از این کشورها تماسهایی برقرارکرد درحالیکه قانون توسط طرفین درگیر به صورتی آزادانه تفسیر می شد.

در روز دوم دسامبر هاروود پیامی از یک کشتی غیرنظامی دریافت کرد. دوریک استار (Doric Star) توسط یک کشتی بزرگ آلمانی در سواحل سنت هلن مورد حمله قرارگرفته بود. یک روز بعد، هاروود آگاه شد که یک کشتی دیگر ،تایروآ، 170 مایل دورتر از مکانی که به دوریک استار حمله شده بود مورد اصابت قرارگرفته است. با محاسبه فاصله مکانی و زمانی بین دو حمله، هاروود حدس زد که این حملات باید توسط گراف اسپی انجام شده باشد. او حساب کرد که سرعت متوسط گراف اسپی 15 گره است ، که البته سرعت حقیقی گراف اسپی 22 گره بود. به هرحال، شانس به کمک تجربه هاروود آمد. گرچه سرعت متوسط گراف اسپی 22 گره بود اما گراف اسپی سرعت خود را برای هماهنگ شدن با سرعت کشتی های غیرنظامی تا 15 گره کاهش داده بود.

خدمه گراف اسپی در حال نگریستن به یکی از قربانی هایشان

هاروود نمی توانست نیروهایش را بنا بر حدسهایی که زده بود تقسیم کند. او دو محل را برای کمین کردن در نظر گرفته بود ریورپلات در اروگوئه و ریودوژانیرو در برزیل. او ریورپلات را انتخاب کرد و منتظر ماند. حتی با این ترتیب هم هاروود نمی توانست مطمئن باشد که گراف اسپی به سمت دیگری نرفته باشد.

بر روی کاغذ، 4 فروند رزمناو بریتانیایی در برابر نبردناو آلمانی شانسی نداشتند. در حقیقت، گراف اسپی همآوردی هولناک بود. عهدنامه ورسای آلمان را از داشتن نبردناوهای کلاسیک محروم کرده بود. در عوض، آلمانها برای دور زدن عهدنامه ورسای نبردناوهای جیبی را روکردند. گراف اسپی در سال 1936 به خدمت گرفته شد. این کشتی آنقدر سریع بود که می توانست هر نبردناوی را پشت سربگذارد و همچنین آنقدر مسلح بود که از پس هر دشمن بالقوه ای برآید. 6 قبضه توپ 275 میلیمتری چند قبضه توپ ضدهوایی و 6 قبضه اژدرافکن سلاح های گراف اسپی را تشکیل می دادند. برد توپهای اصلی گراف اسپی به 27000 متر می رسید. گراف اسپی دو فروند هواپیمای آرادو در اختیار داشت که با استفاده از منجنیق به پرواز در می آمدند. سلاح های گراف اسپی از سلاح های هر رزمناو سنگین بریتانیایی برتر بودند و زره 140 میلیمتری آن می توانست به راحتی در برابر گلوله های توپ 200میلیمتری مقاومت کند. 8 دستگاه موتور دیزل این شناور 56000 اسب بخار نیرو برای گراف اسپی فراهم می کردند که می توانست غول آلمانی را به سرعت 26 گره برساند. گراف اسپی می توانست بدون سوختگیری 20000 کیلومتر ،معادل نیمی از محیط کره زمین، را بپیماید.

در نبرد ریورپلات ، گراف اسپی با سه فروند رزمناو بریتانیایی به مقابله برخواست. باوجود سرعت بیشتر نسبت به گراف اسپی، همه آنها از نظر سلاح در برابر گراف اسپی ضعیف بودند. اکستر 6 قبضه توپ200میلیمتری  داشت که برد آنها به 24000 متر می رسید درحالیکه می توانست به سرعت 31 گره برسد. آژاکس و آکیلس 8 قبضه توپ 150میلیمتری با برد 22000 متر داشتند.

فرمانده گراف اسپی ،لنگسدورف (Langsdorff) ، می دانست که برد توپهایش بیشتر از حریف است و می تواند بدون نگرانی با رقبایش درگیر شود. تنها تهدید جدی برای او اکستر بود. لنگسدورف می دانست که اگر بتواند از اکستر دوری کند هیچ مشکلی بر سر راهش نیست. از دیگر سو، هاروود می دانست که در سرعت دست بالا را دارد و می تواند ناوهایش را خارج از برد توپهای گراف اسپی نگه دارد و در عین حال گراف اسپی را تعقیب کند تا آنکه نیروهای کمکی بیشتری سر برسند.

لنگسدورف در سال 1939

در روز 13 دسامبر 1939 گراف اسپی مسیرهای کشتی رانی نزدیک ریورپلات را زیرنظر گرفته بود. هاروود به آژاکس، آکیلس و اکستر دستور داد تا هر زمان که گراف اسپی را دیدند با آن درگیر شوند.

در ساعت 5:52 دیده بان گراف اسپی دو دودکش بلند را در افق دید. 8 دقیقه بعد لنگسدورف یکی از کشتی های دشمن را به عنوان اکستر شناسایی کرد. او گمان کرد کشتی هایی که به دنبالش افتاده اند احتمالا در حال اسکورت یک کاروان مهم دریایی هستند و تصمیم گرفت تا به آنها حمله ور شود. موتورها در وضعیت نبرد قرارداده شد که قدرت آنها را افزایش داد اما حجم زیادی دود نیز تولید شد که موقعیت گراف اسپی را برای رزمناوهای بریتانیایی مشخص تر کرد. گراف اسپی در ساعت 6:17 چرخید و بر روی اکستر آتش گشود. گلوله ها به میانه اکستر اصابت کردند و به آن آسیب زدند. یکی از گلوله ها به اتاق هدایت کشتی اصابت کرد و 3 افسر مستقر در آن را کشت. ناخدا بل زنده ماند و دستور داد تا با تمام قدرت به سمت گراف اسپی آتش کنند. یکی از گلوله های اکستر به نزدیک برجک گراف اسپی اصابت کرد.

آکیلس و آژاکس نیز در نبرد شرکت کردند اما از اکستر جداشدند تا آتش گراف اسپی را پخش کنند. ثابت شد که این تاکتیک، حرکت صحیحی بوده است. گلوله های بیشتری به اکستر اصابت کردند و آسیبهای بیشتری وارد ساختند. به هرحال، بعضی از اژدرافکنهای اکستر سالم ماندند و در ساعت 6:31 سه اژدر به سمت گراف اسپی شلیک شد. در این لحظه، گراف اسپی چرخید و هر سه اژدر به خطا رفتند. لنگسدورف حملاتش را به اکستر ادامه داد. موتورخانه اکستر آسیبی ندید اما برق کشتی قطع شد و اکستر ناچار شد تا از نبرد کناره بگیرد. بل تصمیم داشت تا اکستر را به گراف اسپی بکوبد اما هاروود دستور داد تا اکستر صحنه نبرد را ترک کند.

حال آکیلس و آژاکس باید نبرد را ادامه می دادند. آنها در برابر غولی قرارداشتند که با وجود ضربه خوردن حتی چشمهایش را هم بازنکرده بود. هاروود به هر دو کشتی دستور داد تا با حداکثر سرعت به گراف اسپی نزدیک شوند. لنگسدورف ، که خود متخصص اژدر بود، چرخید و به ناوهای دشمن پشت کرد تا آنها کمترین شانس را برای حمله با اژدر به گراف اسپی داشته باشند.

آن چه در پی آمد هنوز هم محل مناقشه است. لنگسدورف گشتی در اطراف کشتی تحت فرمانش زد تا میزان خسارت وارد شده به آن را مشاهده کند. او به سکان بان خود گفت:"ما باید به بندر برویم. کشتی دیگر برای ادامه سفر در شرایط اقیانوس اطلس شمالی مناسب نیست."

این تصمیم، بنا بر اظهارات افسر توپخانه گراف اسپی اشتباه بود. 17 گلوله به کشتی خورده بودند اما افسران جزء کشتی بعدها اظهار کردند که آسیبهای واردشده به کشتی آنقدر نبودند که مجبور شوند به بندر بازگردند. در این مرحله از نبرد، 37 کشته و 57 زخمی تلفات خدمه 1100 نفری گراف اسپی بودند و اکستر ،که 1 متر زیر خط آبخور بود، 61 نفر از دست داده بود،  تنها یک قطبنما داشت و خدمه ای که فرمانها را با فریاد به یکدیگر منتقل می کردند. هاروود دستور داد تا اکستر به فالکلند بازگردد.

تمام نشانه ها دلالت بر این داشتند که گراف اسپی به سمت ریورپلات رهسپار است. در حقیقت گزارشهای دفتر کشتی به وضوح نشان می دادند که افسر ناوبری کشتی مونته ویدئو رو پیشنهاد کرده بود. لنگسدورف پیامی به برلین فرستاد:

"بازدیدهایی که از محل اصابت گلوله ها به عمل آمد نشان داد که جز قسمت سرفرماندهی تمام قسمتها به شدت آسیب دیده اند. آب وارد انبار مواد غذایی کشتی شده و جیره خدمه را خراب کرده است در حالیکه گلوله ای که به قسمت جلوی کشتی اصابت کرده است وضع آن را برای زمستان اقیانوس اطلس شمالی خطرناک ساخته است ... از آنجایی که کشتی ایمنی لازم برای شکستن خط محاصره دشمن را ندارد تصمیم گرفته شده تا کشتی به ریورپلات برده شود تا از مخاطرات کاسته شود."

محل اصابت توپ به بدنه گراف اسپی

اینکه گراف اسپی به شدت آسیب دیده بود در هاله ای از ابهام مانده است. یکی از توپچی های کشتی نوشته است که 3 گلوله به سادگی به وسیله زره کشتی کمانه کردند و بقیه گلوله ها نیز خسارت زیادی به کشتی وارد نکردند. مقامات اروگوئه ،که پس از رسیدن کشتی به ریورپلات از آن بازدید کردند، خاطرنشان کردند که بزرگترین سوراخ بدنه کشتی دومتر در دو متر بود و مانند دیگر سوراخ ها در بالای آبخور کشتی بود.

گراف اسپی وارد ریورپلات ، دهانه رودخانه ای که خلیجی به عرض 200 کیلومتر بوجود آورده بود، شد. آژاکس و آکیلس در دهانه رودخانه به مراقبت ایستادند تا مطمئن شوند که گراف اسپی نمی تواند در تاریکی شب فرارکند و به اقیانوس بازگردد. خدمه رزمناوها بعدها این مراقبت را "نگهبانی مرگبار" نام نهادند.

ورود گراف اسپی به مونته ویدئو اسباب تعجب وابسته نیروی دریایی بریتانیا در اروگوئه شد. ظاهرا در طی نبرد آسیب چندانی به کشتی وارد نشده بود. حتی گزارشهای کشتی نشان می دهد که خدمه از تصمیم لنگسدورف برای رفتن به یک بندر بی طرف غافلگیر شده بودند. هنری مک کال (Henry McCall) ،وابسته نیروی دریایی بریتانیا در مونته ویدئو، به همراه یک افسر اطلاعاتی با نام کاپیتان رکس میلر (Captain Rex Miller) با قایق گشتی در اطراف گراف اسپی زدند. آنها مشاهده کردند که درباره سازه کشتی نگرانی اندکی وجود دارد و خدمه ظاهرا بدون نگرانی مشغول فعالیتهای روزانه خود هستند. هر دو افسر بریتانیایی حدس می زدند که مشکل احتمالا در موتور خانه کشتی است و آلمانها می خواهند پس از تعمیر آن با اتکا بر سرعت کشتی از دست آژاکس و آکیلس فرارکنند.

"بعضی چیزها برایمان معما شده بودند و برای تشریح وضعیت نتیجه گرفتیم که یا خسارتی به سیستم های کنترل آتش کشتی وارد شده یا کمبود مهمات باعث شده تا ناخدا لنگسدورف تصمیم بگیرد که گراف اسپی را وارد بندر کند."

دریاسالار سرهنری مک کال

با مشاهده خساراتی اندک بریتانیا از اروگوئه درخواست کرد که بنابر قوانین بین المللی درباره کشتی های جنگی خسارت ندیده در بنادر بی طرف از آلمانها بخواهند که ظرف 24 ساعت بندر را ترک کنند یا خدمه آن توقیف شوند. این تصمیم مک کال پس از اینکه هاروود از عرشه آژاکس با وی تماس گرفت و به وی اطلاع داد که کشتی هایش حریف گراف اسپی نیستند اسباب تأسفش شد. او به صورت اشتباهی سعی می کرد مقامات اروگوئه را وادار کند گراف اسپی را قبل از اینکه نیروهای کمکی بریتانیایی از راه برسند به اقیانوس برگردانند. با وجود دو ناو آژاکس و آکیلس، این حرکت برای آنها یک تهدید جدی ایجاد می کرد.

یکی از اولین اقدامات لنگسدورف در مونته ویدئو این بود که خدمه نجات یافته کشتی هایی را که غرق کرده بود آزاد کرد. هیچ یک از خدمه نه فروند کشتی تجاری که توسط گراف اسپی غرق شده بودند کشته نشده بودند. آنها از رفتار جوانمردانه لنگسدورف تعریف می کردند که انگلیسی را به خوبی صحبت می کرد و کتابهایش را در اختیار اسرا گذاشته بود تا احساس راحتی کنند.

از لحظه ای که گراف اسپی وارد بندرشده بود لنگسدورف وقت سرخاراندن نداشت. او مراسم ملوانهای کشته شده در نبرد را سازمان داد و همچنین مقامات اروگوئه را به بازرسی از خسارتهای وارد شده به گراف اسپی دعوت کرد تا متقاعد شوند که آلمانها نمی توانند در 24 ساعت قانونی بندر را ترک کنند.

در روز شانزدهم دسامبر مقامات بریتانیا در مونته ویدئو پیامی از هاروود دریافت کردند که درخواست می کرد به هر نحو که شده از عزیمت گراف اسپی جلوگیری کنند. بازهم این قوانین بین المللی بود که به داد بریتانیا رسید. اگر یک کشتی تجاری از یک بندر بی طرف خارج بشود هیچ کشتی جنگی متعلق به کشورهای درگیر جنگ (در این مورد بریتانیا و آلمان) حق ندارند تا 24 ساعت از بندر خارج شوند. این قانون برای این وضع شده بود تا کشتی تجاری بتواند فرصت فرارکردن از دست کشتی های جنگی را داشته باشد. به مقامات اروگوئه اطلاع داده شد که یک کشتی بریتانیایی با نام اس.اس-آشورث (SS Ashworth) در غروب شانزدهم دسامبر بندر را ترک کرده است. به هرحال، گراف اسپی می توانست به راحتی این کشتی های تجاری را بگیرد حتی اگر آنها 24 ساعت زودتر از آن حرکتشان را آغاز می کردند. مک کال و میلر حتی به فکر خرابکاری در سکان گراف اسپی هم افتادند اما از ترس لو رفتن در رسانه های بین المللی از این کار منصرف شدند. هر گزارش منفی به ضرر نیروی دریایی سلطنتی تمام می شد و فرصتی طلایی برای تبلیغات نازی ها به حساب می آمد.

در روز هفدهم دسامبر مک کال به آژاکس و ملاقات هاروود رفت. او دوباره اهمیت نگه داشتن گراف اسپی را در بندر به مک کال یادآور شد تا دست کم کامبرلند به آژاکس و آکیلس ملحق شود. نیروی کمکی اصلی نبردرزمناو اچ.ام.اس رینون (HMS Renown) و هواپیمابر اچ.ام.اس آرک رویال (HMS Ark Royal) بودند که هزار مایل آن طرف تر در ریودوژانیرو داشتند سوختگیری می کردند. پس از این، تنها مانع فرار گراف اسپی به اقیانوس بیکران آژاکس، اکیلس و کامبرلند بودند و احتیاط هاروود پس از ناکار شدن اکستر قابل درک بود.

در همان روز گراف اسپی انبارهایش را توسط یک کشتی آلمانی به نام تاکوما پر کرد. مقامات اروگوئه به مک کال اطلاع دادند که گراف اسپی به بندر اطلاع داده است که تا فردا بندر را ترک خواهد کرد.

این جا بود که نقشه جدیدی به فکر میلررسید. او قصدداشت تا وانمود کند که نیروهای کمکی به آژاکس و آکیلس رسیده اند و گراف اسپی نمی تواند در برابر چهار فروند کشتی جنگی و یک ناوهواپیمابر شانسی داشته باشد. سوخت بیشتری برای ناوگان بریتانیا درخواست شد و اطلاعاتی درباره آن توسط مطبوعات آرژانتینی به گوش آلمانها رسید. آلمانها در دام افتادند. مخابرات آنها به وضوح نشان می داد که لنگسدورف بلوف حریف را باورکرده است. حال، او دو چاره داشت: یا باید با کشتی های دشمن می جنگید یا ناوش را غرق می کرد تا به دست دشمن نیافتد.

در روز یکشنبه ملاحظه شد که خدمه گراف اسپی کشتی خود را ترک می کنند. تا میانه روز تقریبا 800 نفر از کشتی پیاده شدند و گراف اسپی با حداقل خدمه به راه افتاد. سه مایل دورتر از بندرگاه گراف اسپی توقف کرد و در سرشب یک انفجار بزرگ عرشه آن را به لرزه آورد. کشتی تا چهار روز بعد در آتش می سوخت. لنگسدورف کشتی اش را غرق کرده بود و مواد منفجره را به گونه ای قرار داد که پس از ترک کشتی توسط خدمه منفجر شوند. پیامهایی که بین او و برلین رد و بدل شد نشان می دهند که چرا ناخدای گراف اسپی چنین تصمیمی گرفت.

گراف اسپی پس از انفجار

توپهای گراف اسپی در زیر آب فرورفته اند

"موقعیت استراتژیک در آبهای مونته ویدئو. با وجود آرک رویال و رینون که شبانه بندر را بلوکه کرده اند امیدی به امکان فرار نیست... درخواست تصمیم گیری داریم. کشتی در آبهای کم عمق دهانه خلیج غرق شود یا در اروگوئه نگهداشته شود؟" لنگسدورف

" توقف در اروگوئه رد می شود. کوشش کنید کشتی را در هنگام غرق کردن به صورتی مؤثر منفجر کنید." برلین

در روز بیستم دسامبر لنگسدورف در اتاق هتل به مغز خود شلیک کرد. باقیمانده خدمه گراف اسپی بازداشت شدند و بعضی از آنها حتی بعد از پایان جنگ هم در اروگوئه و آرژانتین باقی ماندند. تقریبا بلافاصله دریادار هاروود به مقام دریابانی ارتقاپیداکرد.

تشییع جنازه لسنگدورف

مترجم:رضاکیانی موحد